Οδηγός για Γονείς: Πώς να Υποστηρίξετε τους Εφήβους σας στην Περίοδο της Πανδημίας COVID-19

Η πανδημία COVID-19 έχει επηρεάσει την καθημερινότητα όλων μας, ανεξάρτητα από το πού ζούμε, τι κάνουμε ή ποιοι είμαστε. Ενώ μεγάλη προσοχή έχει δοθεί στην προστασία των ηλικιωμένων και στην απασχόληση των μικρών παιδιών, συχνά παραβλέπουμε τις μοναδικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι έφηβοι. Η εφηβεία είναι μια περίοδος κρίσιμων αλλαγών και ανάπτυξης, και οι πρωτοφανείς συνθήκες που επέφερε η πανδημία μπορούν να επιβαρύνουν σημαντικά την ψυχολογική τους κατάσταση. Είναι ζωτικής σημασίας να κατανοήσουμε τις ανάγκες τους και να τους παρέχουμε την απαραίτητη υποστήριξη.

Η Εφηβική Ανάπτυξη: Τι Χρειάζονται οι Έφηβοι Αυτή τη Στιγμή;

Όσο κι αν προσπαθούν να μας πείσουν ότι είναι πλήρως αναπτυγμένοι, ώριμοι και ανεξάρτητοι ενήλικες, οι έφηβοι δεν είναι τίποτα από όλα αυτά ταυτόχρονα. Και αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό! Μία από τις σημαντικότερες αναπτυξιακές εργασίες κατά την εφηβεία είναι η σταδιακή απόσχιση από την οικογένεια και η εντονότερη ενασχόληση με τους συνομηλίκους. Αυτή η διαδικασία είναι συχνά αργή και μπορεί να διαρκέσει πολλά χρόνια, αλλά είναι απαραίτητη για την υγιή τους εξέλιξη.

Η αυτονόμηση αυτή είναι ζωτικής σημασίας για να μπορέσουν τα παιδιά μας να βρουν αργότερα έναν σύντροφο, το δικό τους σύστημα κοινωνικής υποστήριξης, να συντηρήσουν οικονομικά τον εαυτό τους και να δημιουργήσουν μια ουσιαστική, ανεξάρτητη ζωή. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα επιστρέψουν ποτέ στο σπίτι ή ότι δεν θα διατηρήσουν στενούς δεσμούς με την οικογένεια, αλλά ότι θα γίνουν ανεξάρτητοι, επιτυχημένοι ενήλικες, ικανοί να διαχειριστούν τη ζωή τους. Η διατήρηση αυτής της αναπτυξιακής ανάγκης στο μυαλό μας είναι σημαντική όταν ακούμε πράγματα όπως:

• «Το να είμαι κλεισμένος/η μαζί σας [γονείς/φροντιστές] είναι το χειρότερο πράγμα στον κόσμο!»
• «Δεν με νοιάζει ο COVID-19, θέλω απλώς να δω τους φίλους μου!»

Είναι εντάξει. Δεν σας μισούν. Απλώς συμπεριφέρονται ως φυσιολογικοί έφηβοι που θεωρούν τις σχέσεις με τους συνομηλίκους τους ολοένα και πιο σημαντικές από τις οικογενειακές σχέσεις. Είναι ένα θετικό σημάδι της ανάπτυξής τους. Ως γονείς, μπορούμε να τους βοηθήσουμε να διατηρήσουν αυτές τις απαραίτητες κοινωνικές συνδέσεις με ασφαλείς τρόπους, όπως μέσω βιντεοκλήσεων, online παιχνιδιών ή ομαδικών chats, αναγνωρίζοντας την ανάγκη τους για κοινωνική αλληλεπίδραση.

Το Άγνωστο και η Αβεβαιότητα

Κανείς από εμάς δεν έχει έναν σαφή οδικό χάρτη για το πότε η ζωή θα επιστρέψει στους «κανονικούς» της ρυθμούς. Αυτό αποτελεί σημαντική πηγή άγχους για πολλούς. Ωστόσο, για τους εφήβους, αυτή η αβεβαιότητα μπορεί να είναι ιδιαίτερα ανατρεπτική. Οι σκέψεις που τους βασανίζουν συχνά αφορούν το μέλλον τους:

• «Τι θα συμβεί στον βαθμό μου αυτό το εξάμηνο;»
• «Μελετούσα όλη τη χρονιά για τις εξετάσεις προχωρημένου επιπέδου για να καλύψω κάποια από τα έξοδα του κολεγίου, τι θα γίνει με αυτές;»
• «Υπολόγιζα να συνδεθώ με αθλητικούς ανιχνευτές αυτή τη σεζόν του μπέιζμπολ/στίβου/ποδοσφαίρου για να κερδίσω υποτροφίες κολεγίου. Πώς θα με δουν τώρα που η σεζόν ακυρώθηκε;»
• «Θα χρησιμοποιήσουν τα κολέγια τους ενδεχομένως χαμηλούς βαθμούς αυτού του εξαμήνου και την έλλειψη εξωσχολικών δραστηριοτήτων εναντίον μου;»
• «Επρόκειτο να χρησιμοποιήσω βίντεο με μένα να τραγουδάω στο μιούζικαλ ως μέρος της ακρόασής μου για κολέγιο/καλοκαιρινή κατασκήνωση/μουσική σχολή, τώρα τι;»

Φυσικά, εμείς ως ενήλικες μπορούμε να αντιληφθούμε το γεγονός ότι ΚΑΘΕ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ επηρεάζεται από τον COVID-19 με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Οι έφηβοι, όμως, συχνά δυσκολεύονται να το αντιληφθούν πλήρως, καθώς η προοπτική τους είναι πιο περιορισμένη. Και ενώ μπορεί να μην γνωρίζουμε τις απαντήσεις σε όλες τις ερωτήσεις και τις ανησυχίες τους, μπορούμε να τους ακούσουμε προσεκτικά, να κατανοήσουμε τις ανησυχίες τους και να τους προσφέρουμε κάποια διαβεβαίωση ότι σίγουρα θα γίνουν παραχωρήσεις και προσαρμογές κατά τη διάρκεια αυτής της παράξενης περιόδου. Κάθε υποψήφιος αντιμετωπίζει τις ίδιες δυσκολίες – τα πράγματα θα βρουν τον δρόμο τους. Είναι σημαντικό να τους ενθαρρύνουμε να αναζητήσουν πληροφορίες από επίσημες πηγές σχετικά με τις αλλαγές σε εξετάσεις και εισαγωγές, ώστε να αισθανθούν πιο ενημερωμένοι και να μειωθεί το άγχος της άγνοιας.

Ο Θρήνος για τις Χαμένες Ευκαιρίες

Ο χορός αποφοίτησης. Η τελευταία σχολική συναυλία της μπάντας. Το σόλο που δεν θα μπορέσουν να ερμηνεύσουν στην ανοιξιάτικη χορωδία. Η ημέρα της «κοπάνας» των τελειόφοιτων. Ο χορός της Γ’ Γυμνασίου. Η αποφοίτηση. Το ταξίδι των διακοπών του Πάσχα. Η ευκαιρία να γίνουν αρχηγοί στην ομάδα ποδοσφαίρου τους. Η καρδιά μου πονάει για τα γεγονότα που χάνουν οι έφηβοι. Και ο θρήνος τους είναι πολύ αληθινός.

Αυτά τα γεγονότα δεν είναι απλώς «πράγματα»· είναι σημαντικά ορόσημα, τελετές ενηλικίωσης και ευκαιρίες για κοινωνική αλληλεπίδραση και δημιουργία αναμνήσεων που διαμορφώνουν την ταυτότητά τους. Η απώλεια τους μπορεί να προκαλέσει ένα αίσθημα θλίψης, απογοήτευσης, ακόμη και οργής, παρόμοιο με αυτό που νιώθει κάποιος που πενθεί μια απώλεια. Προσπαθήστε να κατανοήσετε τα συναισθήματα θλίψης και λύπης τους. Και όπως συμβαίνει με οποιονδήποτε πενθεί, το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να ακούσουμε και να γίνουμε μια πηγή παρηγοριάς. Δεν μπορούμε να διορθώσουμε τα προβλήματα αυτή τη στιγμή και δεν ξέρουμε τι θα φέρει το μέλλον. Αλλά μπορούμε να πούμε: «Σε ακούω. Καταλαβαίνω τη λύπη σου. Και σ’ αγαπώ.» Μπορείτε επίσης να τους ενθαρρύνετε να βρουν εναλλακτικούς τρόπους να γιορτάσουν ή να αναπληρώσουν αυτές τις χαμένες στιγμές, ακόμα κι αν είναι σε μικρότερη κλίμακα ή online. Η δημιουργικότητα και η ευελιξία μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση αυτής της απώλειας.

Η Εφηβική Διάθεση

Πιθανώς το πιο κοινό στερεότυπο των εφήβων: η κυκλοθυμία. Και η κυκλοθυμία είναι ένα πολύ πραγματικό φαινόμενο για πολλούς εφήβους ακόμα και στις καλύτερες στιγμές. Δυστυχώς, αυτή η κυκλοθυμία μπορεί να ενταθεί σε περιόδους άγχους, όπως μια πανδημία. Θλιμμένοι και κατηφείς τη μία στιγμή, ενθουσιασμένοι και χαρούμενοι την επόμενη; Εντελώς φυσιολογικό. Ευερέθιστοι και γκρινιάρηδες το πρωί, μετά αστείοι και ανάλαφροι το απόγευμα; Επίσης φυσιολογικό. Αυτές οι διακυμάνσεις οφείλονται τόσο στις ορμονικές αλλαγές όσο και στην ανάπτυξη του εγκεφάλου τους, σε συνδυασμό με την πίεση που νιώθουν από την κατάσταση.

Προσπαθήστε να παραμείνετε ευέλικτοι και ανοιχτοί καθώς ο έφηβός σας πηγαινοέρχεται μεταξύ των διαθέσεων. Είναι σημαντικό να μην παίρνετε προσωπικά αυτές τις αλλαγές. Αντίθετα, προσφέρετε χώρο όταν χρειάζονται, αλλά και υποστήριξη όταν είναι δεκτικοί. Ενθαρρύνετε έναν υγιεινό τρόπο ζωής με επαρκή ύπνο, ισορροπημένη διατροφή και σωματική δραστηριότητα, καθώς αυτά μπορούν να συμβάλουν στη σταθεροποίηση της διάθεσης. Ελπίζουμε ότι καθώς εδραιώνουμε τις νέες μας ρουτίνες τις επόμενες εβδομάδες, θα παρατηρήσετε και τις διαθέσεις τους να επιστρέφουν σταδιακά στην κανονικότητα.

Πότε Πρέπει να Ανησυχείτε;

Ο ιός COVID-19 προκαλεί πυρετό και βήχα, αλλά έμμεσα προκαλεί και ψυχολογικές ανησυχίες. Ως φροντιστές, πρέπει να παραμείνουμε ενήμεροι για την κατάσταση της ψυχικής υγείας των εφήβων μας. Ακόμη και σε περιόδους κρίσης, οι έφηβοι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε θέματα ψυχικής υγείας, και ο κοινωνικός αποκλεισμός και η αβεβαιότητα μπορούν να επιδεινώσουν υπάρχουσες ευπάθειες ή να δημιουργήσουν νέες.

Ακολουθούν μερικά πράγματα που πρέπει να προσέχετε:

• Ακραία κυκλοθυμία ή/και ευερεθιστότητα (περισσότερο από το φυσιολογικό): Αυτό μπορεί να εκδηλώνεται ως ξαφνικές και έντονες εναλλαγές διάθεσης, εκρήξεις θυμού ή επίμονη κακοκεφιά που διαρκεί για μέρες.
• Παρατεταμένο κλάμα, απομόνωση από την οικογένεια, κοινωνική απομόνωση (όχι αλληλεπίδραση με συμμαθητές/οικογένεια/φίλους online): Ενώ η ανάγκη για προσωπικό χώρο είναι φυσιολογική, η πλήρης απόσυρση από όλες τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, ακόμη και τις ψηφιακές, μπορεί να είναι ανησυχητική.
• Συναισθήματα διαρκούς απελπισίας («Γιατί έχει σημασία τι κάνω τώρα, αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει ποτέ;» κ.λπ.): Η απουσία κινήτρου, η έκφραση μηδενισμού και η πεποίθηση ότι η κατάσταση δεν θα βελτιωθεί, αποτελούν σοβαρά σημάδια.
• Αλλαγές στον ύπνο ή την όρεξη: Υπερβολικός ύπνος, αϋπνία ή σημαντική απώλεια/αύξηση βάρους.
• Έντονη δυσκολία συγκέντρωσης ή σχολική επίδοση που επιδεινώνεται δραματικά.
• Σωματικά συμπτώματα χωρίς εμφανή ιατρική αιτία: Πονοκέφαλοι, στομαχόπονοι ή άλλα αδιαθεσίας που μπορεί να είναι εκδηλώσεις άγχους.

Ως φροντιστές, πρέπει επίσης να γνωρίζουμε την πιθανότητα χρήσης αλκοόλ, καπνού και άλλων ναρκωτικών ουσιών στους εφήβους μας ως μηχανισμό αντιμετώπισης του στρες. Ο αυτοτραυματισμός είναι επίσης κίνδυνος σε περιόδους έντονου στρες. Γνωρίστε το σπίτι σας και τους κινδύνους που μπορεί να κρύβει. Λάβετε προφυλάξεις για να διατηρήσετε τα παιδιά σας ασφαλή κλειδώνοντας το αλκοόλ, τα φάρμακα και τα όπλα στο σπίτι σας. Και συνεχίστε να τους μιλάτε. Ρωτήστε τους για τη διάθεσή τους, τις ανησυχίες τους και πώς περνούν τον χρόνο τους. Η ανοιχτή επικοινωνία είναι το κλειδί.

Εάν έχετε ανησυχίες για την ψυχική τους υγεία (ή τη δική σας), απευθυνθείτε σε έναν επαγγελματία υγείας στην περιοχή σας. Ο πρωτοβάθμιος γιατρός σας μπορεί να σας δώσει μια λίστα με ψυχική υγεία πόρους κοντά σας. Οι σχολικοί σύμβουλοι είναι επίσης μια πηγή υποστήριξης, καθώς πολλοί χρησιμοποιούν διαδικτυακές πλατφόρμες για να επικοινωνούν με τους μαθητές εξ αποστάσεως. Για άμεση βοήθεια, καλέστε την Εθνική Γραμμή Πρόληψης Αυτοκτονιών στο 800-273-8255 (για τις ΗΠΑ, θα πρέπει να προσαρμοστεί σε ελληνικές γραμμές υποστήριξης αν το κοινό είναι στην Ελλάδα, π.χ. “Γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης 10306” ή “Κέντρα Ψυχικής Υγείας”), ή το 112 (Ευρωπαϊκός Αριθμός Έκτακτης Ανάγκης).

Σε αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες, η υπομονή, η κατανόηση και η συνεχής επικοινωνία είναι τα πολυτιμότερα εργαλεία που έχουμε ως γονείς. Να θυμάστε ότι δεν είστε μόνοι σε αυτή την πρόκληση και η αναζήτηση βοήθειας είναι σημάδι δύναμης, όχι αδυναμίας. Μαζί, μπορούμε να βοηθήσουμε τους εφήβους μας να περάσουν αυτή την περίοδο με όσο το δυνατόν λιγότερο ψυχολογικό αντίκτυπο και να συνεχίσουν την πορεία τους προς μια υγιή και ανεξάρτητη ενήλικη ζωή.